Q&A - Privacy & toestemmingen

Wanneer een cliënt met een zorgvraag bij een zorgverlener/zorgaanbieder komt en de zorgverlener/zorgaanbieder ingaat op deze vraag, dan is er een behandelingsovereenkomst ontstaan. Een cliënt kan dus een behandelingsovereenkomst hebben met een verloskundige, gynaecoloog, ziekenhuis, echoscopist, etc.

De Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) regelt o.a. de dossierplicht en het medisch beroepsgeheim. De dossierplicht betekent dat de zorgverlener/zorgaanbieder een dossier bij moet houden waarin gegevens worden bijgehouden over de gezondheid van de cliënt, de uitgevoerde onderzoeken en behandeling en andere gegevens die nodig zijn voor een goede zorgverlening. Het medisch beroepsgeheim houdt in dat er vertrouwelijk met medische gegevens omgesprongen moet worden. Deze geheimhoudingsverplichting mag alleen in een aantal specifieke situaties worden doorbroken.

De Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) regelt o.a. de dossierplicht en het medisch beroepsgeheim. Deze geheimhoudingsverplichting mag alleen doorbroken worden als de patiënt toestemming heeft gegeven voor het delen van gegevens of als er sprake is van een zwaarwegend belang, zoals een noodsituatie. Zorgverleners die rechtstreeks bij de zorg voor een cliënt betrokken zijn worden gezien als medebehandelaar en daarmee mogen de cliëntgegevens gewoon worden gedeeld.

Volgens de KNMG Handreiking ‘Verantwoordelijkheidsverdeling bij samenwerking in de zorg’ moeten zorgverleners de gegevens die nodig zijn voor een goede zorgverlening met elkaar delen. Een zorgverlener die informatie in de eigen applicatie heeft vastgelegd, moet dus beoordelen of deze informatie of delen daarvan van belang zijn voor medebehandelaars en deze gegevens dan ook met hen delen. De betrokken zorgverleners zullen aan de hand van deze handreiking zelf afspraken moeten maken over de wijze waarop wordt samengewerkt (wie doet wat?) om goede zorg te borgen.

Zie ook bijgevoegd juridisch advies over o.a. de positie van echoscopie voor meer details.

Nee, dat hoeft niet bij iedere keer. De cliënt geeft vooraf toestemming aan een zorgverlener welke informatie deze mag inzien. Daarbij kan de cliënt altijd nagaan welke informatie ingezien is door een zorgverlener.

De cliënt moet altijd toestemming aan een zorgverlener geven om gegevens in te mogen zien. En ook welke informatie deze mag inzien. De cliënt heeft de regie en dat betekent dat zij ook mag weigeren. Er zijn twee soorten toestemmingen:  

• Veronderstelde toestemming: een zwangere geeft “veronderstelde toestemming” om gegevens te delen door akkoord te gaan met de verwijzing. Het gaat dan om het delen van relevante zorggegevens van de zwangere met de opvolgende zorgverlener.  

• Gespecificeerde toestemming: heb je nodig als het gaat om bijvoorbeeld het delen van gegevens in het kader van onderzoek.

Het regelen van toestemming kan de cliënt straks vanuit haar Persoonlijke Gezondheidsomgeving (PGO) doen. Zij kan ook zien wie haar gegevens wanneer bekeken heeft en zo blijft zij de regie houden.  

De gegevens over de zorg worden alleen gedeeld met andere zorgverleners als de cliënt daar toestemming voor heeft gegeven. En als de zorgverlener bevoegd is vanuit zijn/haar functie. Landelijk of regionaal (afhankelijk van de inrichting van de toestemmingsregistratie) wordt het inzien/gebruik van gegevens bijgehouden via logging.
Gegevens worden getransporteerd via een beveiligd zorgnetwerk. Cliënten kunnen altijd nagaan wie haar gegevens ingezien heeft. 

In een noodsituatie kunnen gegevens worden bekeken zonder de toestemming van de cliënt. Deze zorgverlener moet dan wel bij de zorgverlening van de cliënt betrokken zijn en moet zich daarna verantwoorden.

Op dit moment is er nog geen centrale plek waar toestemming wordt geregistreerd of vastgelegd. Maar hier wordt wel aan gewerkt. Vandaar dat er voorlopig een decentrale of regionale vorm van toestemming gehanteerd wordt.

De ouder(s) of wettelijke vertegenwoordiger(s) hebben recht op inzage in het dossier van hun kind(eren) jonger dan 12 jaar.
Een kind tussen de 12 en 16 jaar heeft een eigen inzagerecht. Ouders hebben slechts recht op informatie, voor zover die informatie relevant is voor het geven van toestemming voor een behandeling van het kind. Voor inzage in het medisch dossier door de ouders dient het kind toestemming te geven.  

Inzage voor en door kinderen zal meer vanuit VIPP5 (VIPP programma voor medisch specialistische zorg en audiologische centra) gefaciliteerd worden, omdat bij geboortezorg de nadruk ligt op de gegevens van de moeder. 

Boven de 16 jaar hebben de ouders zonder toestemming van het kind geen recht op medische informatie. 

Het recht op inzage van een kind dossier is een ingewikkeld vraagstuk. Vooral wanneer er situaties zijn waarbij bijvoorbeeld de voogdij niet bij (één van) de ouders ligt. Hier wordt nog verder onderzoek naar gedaan.

Het programma voor digitale gegevensuitwisseling is onder andere tot stand gekomen vanuit de (eindgebruikersgroep) cliënten. De eindgebruikers zijn de hoogste prioriteit binnen het programma. 
Cliënten hebben aangegeven dat zij het belangrijk vinden dat alle zorgverleners die bij de zorg rondom zwangerschap, bevalling en kraamtijd betrokken zijn gemakkelijk toegang hebben tot hun gegevens.

Tip: luister de podcast van Dorine Veldhuyzen. Hierin vertelt zij hoe het programma tot stand is gekomen en met name welke rol eindgebruikers hierin hebben. 

Het uitgangspunt bij het vormgeven van de toestemming bij de digitale gegevensuitwisseling in de geboortezorg is om aan te sluiten op hoe toestemming nu al geregeld wordt in de praktijk.
Dit kan per regio anders ingericht worden. Bijvoorbeeld door van een cliënt bij iedere zorgaanbieder een toestemmingsverklaring vast te leggen. Hier kun je echter wel afspraken over maken, bijvoorbeeld dat je elkaar onderling kan machtigen. Je kunt bijvoorbeeld afspreken dat toestemming van de cliënt geldt voor het hele VSV of het regionaal partnerschap.

Het uitgangspunt bij het vormgeven van de toestemming bij de digitalisering van de geboortezorg is om aan te sluiten op hoe toestemming nu al geregeld wordt in de praktijk. Om verder te komen hierin is het belangrijk dat we van elkaar leren en dat kennis gedeeld wordt.

Primair bepaalt de cliënt wie de gegevens wel en niet mag inzien. Wanneer er sprake is van een doorverwijzing en er is geen bezwaar gemaakt door de cliënt, dan kan er uitgegaan worden van veronderstelde toestemming. Dit geldt ook wanneer de cliënt niet in staat is om toestemming te geven. Zie voor meer details deze KNMG-richtlijn.